Xạ đen là tên gọi của một loại dược liệu quý, được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền phương Đông và cả y học hiện đại phục vụ mục đích chữa bệnh và hỗ trợ điều trị. Lami Farm xin chia sẻ với quý bạn đọc một số thông tin cơ bản về đặc điểm cũng như công dụng của cây xạ đen trong đời sống hiện nay.
Đặc điểm của cây xạ đen là gì?
Ở Việt Nam và trên thế giới cây xạ đen được xem là một loài dược liệu quý với nhiều công dụng khác nhau. Hiện nay có rất nhiều cái tên khác nhau được dùng để chỉ loài cây xạ đen ví dụ như cây bách giải, quả nâu, bạch vạn hoa, đồng triều, dây gối, dựa theo khu vực sinh sống mà chúng có những tên gọi khác nhau.
Tác dụng cây xạ đen về mặc y dược được biết đến từ rất lâu, đặc biệt là khả năng hỗ trợ điều trị ung thư vô cùng hiệu quả khiến cho loài này được biết đến ngày càng nhiều.
Xạ đen là loài cây bụi leo thường xanh; nhánh non tròn tròn, không lông, có chiều dài từ 3-10m. Thân cây xạ đen tròn, khi còn non thì có màu xàm nhạt hoặc nâu và dần dần chuyển sang màu xanh khi trưởng thành. Chúng ta có thể tìm thấy loài cây này ở những vùng có khí hậu mát mẻ, ở Việt Nam cây xạ đen được tìm thấy chủ yếu ở vùng núi, đặc biệt là các vùng núi phí Bắc.
Chúng ta có thể hoàn toàn nhận ra đặc điểm của cây xạ đen thông qua những đặc điểm đặc biệt như: phiến lá có hình bầu dục và dài từ 5-7mm. Hoa của xạ đen thường mọc ở đầu cành và có màu trắng. Quả của cây xạ đen có hình trứng với chiều dài khoảng 1cm, khi chín có màu vàng cam.
Tìm hiểu thêm: Quả xạ đen có tác dụng gì đối với sức khỏe?
Cách phân biệt cây xạ đen và cây xạ vàng
Cây xạ đen và cây xạ vàng là hai loài cây dược liệu được sử dụng phổ biến hiện nay. Người ta thường biết đến xạ vàng với khả năng điều trị các bệnh về gan như: men gan cao, mỡ máu, vàng da, viêm gan B.
Để phân biệt được 2 loài trên chúng ta nên dựa vào những đặc điểm sau:
- Cây xạ đen: thân cây đậm màu, lúc còn tươi lá rất dày và hơi tím xanh. Lá cây xạ đen không bị giòn sau khi phơi khô, có mùi thơm nhẹ, thân cây cũng có mùi thơm đặc trưng chuyển sang màu đen khi phơi khô.
- Cây xạ vàng: Cây khi còn tươi có lá màu xanh khá mỏng, mép lá không có răng cưa. Sau khi phơi khô, lá cây rất dễ bị nát và giòn, thân cây chuyển sang màu trắng, tuy nhiên không có mùi thơm đặc trưng.
Ngoài những đặc điểm về hình thái, các loài cây cùng họ với xạ đen cũng được phân biệt đựa trên thành phần hóa học và cấu trúc DNA.
Thông tin liên quan: Cây xạ đen có mấy loại? Cách nhận biết cây xạ đen
Cây xạ đen có tác dụng gì đối với sức khỏe?
Cây xạ đen uống có tác dụng gì? Theo y học cổ truyền, tác dụng của cây xạ đen là thông kinh, lợi niệu. Đối với rễ và vỏ cây thường sẽ được sử dụng để trị nhiều bệnh như kinh nguyệt không đều, bế kinh, viêm thận, ngoài ra còn có các bệnh liên quan đến đường tiết niệu.
Xạ đen mang trong mình rất giàu các hợp chất quý như alkaloids, sesquiterpenes, diterpenes, triterpen, glycoside và flavonoid; các hợp chất này mang khả diệt khuẩn và chống ung thư vô cùng hiệu quả, đặc biệt là ung thư gan và ung thư phổi.
Các hợp chất quý chứa trong cây xạ đen có nhiều tác dụng dược lý quan trọng bao gồm:
- Ức chế khối u: Các hợp chất polyphenol, flavonoid, quinone trong cây xạ đen có tác dụng làm ức chế sự phát triển của tế bào ung thư. Khi được điều trị bằng chiết xuất từ cây xạ đen các khối u dễ dàng bị tiêu hủy, mất đi khả năng di căn và hình thành khối u mới.
- Chống oxy hóa: Các chất thứ cấp có trong cây xạ đen giúp cơ thể loại bỏ các gốc tự do từ đó ngăn ngừa khả năng mắc các bệnh như: ung thư, tiểu đường và các bệnh liên quan đến tim mạch.
- Chống nhiễm khuẩn: Đặc biệt, hợp chất saponin triterpenoid trong xạ đen có khả làm mất các chất điện giải giúp diệt các loài thân mềm như giun, sán, ốc sên đặc biệt là vi khuẩn.
Việc sử dụng cây xạ đen để chữa bênh đã có từ rât lâu. Trong Đông y, cây xạ đen có tính hàn, vị hơi chát và đắng, công dụng cây xạ đen cụ thể:
- Điều trị các bệnh viêm gan, xơ gan, hỗ trợ chữa gan nhiễm mỡ làm vàng da
- Tiêu viêm, giải độc, mụn nhọt trên da
- Ổn định huyết áp, hoạt huyết
- Giúp an thần, giải tỏa căng thẳng và giúp tăng sức đề kháng
- Chữa khối u
- Trị các bệnh xương khớp, cột sống
Tùy từng tính bệnh khác nhau mà xạ đen được phối và các bài thuốc với liều lượng khác nhau, tuy nhiên không nên sử dụng quá 70g/ngày, trước khi sử dụng cần tham khảo ý kiến thầy thuốc để được tư vấn liều dùng phù hợp.
Tìm hiểu thêm: Tác dụng của rễ cây xạ đen đối với sức khỏe
Cây xạ đen trị bệnh gì?
Nhắc đến xạ đen là chúng ta đang nhắc đến khả năng chữa bệnh rất tốt của loài thực vật quý giá này. Không chỉ ung thư mà rất nhiều loại bệnh khác cũng có thể sử dụng xạ đen hoặc tinh chiết từ cây xạ đen vào điều trị hoặc hỗ trợ điều trị. Vậy cụ thể cây xạ đen chữa bệnh gì?
Cây xạ đen hỗ trợ điều trị các bệnh ung thư, các khối u
Cây xạ đen sở dĩ được gọi cây ung thư bởi vì cây có tác dụng hỗ trợ điều trị hiệu quả các bệnh ung thư, đặc biệt là ung thư đại trực tràng, ung thư ruột kết, ung thư buồng trứng, ung thư cổ tử cung,…
Cây thuốc xạ đen có thể hỗ trợ chữa ung thư đó là nhờ vào những hợp chất quinone, maytenfolone A, saponin, flavonoid có trong cây xạ đen, cụ thể:
- Flavonoid: Chất này có tác dụng giúp làm chậm và chống lại quá trình oxi hóa của những tế bào gốc gây bệnh khối u và ung thư. Được biết đến với cái tên Vitamin P, Flavonoid còn có khả năng chống dị ứng, chống viêm, kháng khuẩn, kháng nấm và trị tiêu chảy
- Quinone: Có tác dụng trong việc hóa lỏng các tế bào ung thư từ đó tế bào để dễ dàng đào thải ra ngoài cơ thể. Cũng như flavonoid, Quinone có khả năng kháng khuẩn và chống ký sinh trùng, giúp cơ thể nhanh chóng hồi phục sau điều trị.
- Saponin: Với khả năng chống oxy hóa rất mạnh, ngăn cảng hoặc làm chậm sự phát triển của các tế bào ung thư sau đó tái tạo lại những cấu trúc của tế bào bị tổn thương, ngăn ngừa quá trình di căn của các khối u ác tính.
Cây xạ đen giúp hỗ trợ điều trị các bệnh về gan
Năm 2020, trong nghiên cứu của mình, các nhà khoa học Việt Nam đã khẳng định rằng chiết xuất từ cây xạ đen có khả năng điều trị ung thư gan. Họ còn cho biết thêm, chiết xuất từ lá xạ đen có tính độc đối với 3 dòng tế bào ung thư: ung thư gan, ung thư phổi và ung thư vú.
Với khả năng kháng khuẩn cực kì hiệu quả, các hợp chất thứ cấp có trong cây xạ đen có khả năng kháng lại virus gây bệnh viêm gan như viêm gan B, A và C…
Tìm hiểu thêm: Cây xạ đen có giảm gan nhiễm mỡ không?
Giúp chữa lở loét, mụn nhọt
Đông y quan niệm rằng, những người sống gần biển hay ăn cá, thích vị mặn khiến cho ruộc bị nóng, các thớ thịt nở ra gây nên mụn nhọt, mụn lâu ngày vỡ ra nếu không khịp thời chữa trị sẽ bị nhiễm trùng gây lở loét thậm chí tử vong.
Như đã trình bày ở trên các hợp chất thứ cấp như Flavonoid, Quinone, Saponin đều có khả năng ngăn ngừa nhiễm trùng, kháng khuẩn, đặc biệt giúp tái tạo tế bào nhanh chóng làm lành vết thương.
Giúp điều trị mất ngủ và suy nhược thần kinh
Xạ đen mang tính hàn, nhờ đó các bài thuốc được bào chế từ xạ đen có tác dụng thanh nhiệt, giải độc rất tốt. Khi các chất độc được đào thải ra ngoài, khí huyết lưu thông ổn định chúng ta sẽ chìm vào giấc ngủ sâu. Việc ngủ ngon và đủ giấc giúp con người loại bỏ chứng suy nhược thần kinh, tạo nên một tinh thần thoải mái và năng lượng.
Các tinh chiết từ xạ đen làm giảm các triệu chứng hoa mắt, chóng mặt và tăng cường vận chuyển máu đến não, ngăn cảng sự hình thành các cục máu đông.
Tăng cường sức đề kháng cho cơ thể và giúp chữa một số bệnh khác
Ngoài những công dụng trên, xạ đen còn được biết đến là thành phần của rất nhiều bài thuốc dân gian dùng để chữa các bệnh liên quan đến xương khớp như: đau thần kinh tọa, thoát vị đĩa đệm, thoái hóa cột sống, viêm khớp dạng thấp, …
Một công dụng cũng rất dang chú ý của loại dược liệu quý này là giúp ổn định đường huyết, ngăn ngừa xơ vữa động mạch, khiến cho hoạt động của tim trở nên ổn định và bảo vệ các mạch máu khỏi nguy cơ bị xơ.
Lưu ý: Một vài tác hại của cây xạ đen khi dùng mà bạn nên biết
Một vài bài thuốc hay từ cây xạ đen
Như đã trình bày ở trên, cây xạ đen được sử dụng làm thành phần của rất nhiều bài thuốc dân gian. Sách Đông y cho rằng, xạ đen có thể sử dụng được cả thân, cành và lá, có thể dùng tươi hoặc phơi khô đều được.
Dưới đây là một số cách sử dụng cây xạ đen phổ biến:
- Thông kinh, thanh nhiệt, lợi tiểu: Phơi khô xạ đen (15g) và sao vàng, kim ngân hoa (12g), sau đó hãm lấy nước uống trong ngày.
- Tăng cường đề kháng, giảm căng thẳng: xạ đen, nấm linh chi, giảo cổ lam (mỗi loại 15g), tất cả đem sắc nấu nước uống hàng ngày
- Hỗ trợ điều trị bệnh gan: mật nhân (10g), cà gai leo (30g) nấu chung với 2 lít nước xạ đen (50g gồm lá và thân cây), rồi lọc lấy nước uống hàng ngày.
- Giải độc gan, hỗ trợ hệ tiêu hóa: Nấu 1,5 lít nước với xạ đen và xạ vàng (mỗi loại 100g), cây B1 (30g), cây máu gà (kê huyết đằng) để uống trong ngày. Hoặc cũng có thể nấu với 70g bao gồm lá và thân cây xạ đen, sau đó lọc và để nguội uống hàng ngày.
- Cầm máu, chữa mụn nhọt: Đầu tiên vệ sinh da sạch sẽ sau đó lấy khoảng 3 – 5 lá xạ đen còn tươi đã giã nát đắp lên, cuối cùng băng lại để tránh nhiễm trùng.
- Hỗ trợ điều trị ung thư gan, ung thư phổi: các loại dược liệu gồm xạ đen và hoàn ngọc (mỗi loại 50g), bán chi liên (10g), bạch hoa xà (20g) đem sắc lấy nước uống. Nên uống 2 lần/ngày sau mỗi bữa ăn khoảng 30 phút.
Dùng cây xạ đen đúng cách và một số điều cần lưu ý
Không phải bất kì bệnh nào cũng được sử dụng cùng một cách chữa trị, vì vậy trước khi sử dụng cây xạ đen để làm thuốc hoặc làm dược liệu cần tham khảo ý kiến của bác sĩ, các thầy thuốc có chuyên môn để tránh rũi ro không đáng có. Dưới đây là số lưu ý đối với cây xạ đen cần thận trọng khi sử dụng bao gồm:
- Khi dùng ở liều lượng cao có thể làm tụt huyết áp, gây hoa mắt, chóng mặt.
- Nên dùng hết trong ngày kể cả thuốc hoặc trà từ cây xạ đen, sau khi nấu hoặc hãm cần pha vừa đủ dùng và đúng liều lượng. Tránh sử dụng thuôc đã để qua đêm có thể gây nên tình trạng đau bụng, đi ngoài và đầy bụng.
- Xạ đen có tác dụng an thần rất tốt nên có thể gây ra những cơn buồn ngủ, ngủ gà, ngủ gật.
- Đối với người bệnh thận KHÔNG NÊN dùng xạ đen.
- KHÔNG NÊN tự ý tăng hoặc giảm liều lượng hay phối xạ đen với các loại dược liệu khác để tránh gây ra những tác dụng phụ không mong muốn.
- Đặc biệt KHÔNG được sử dụng đối với phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú, trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, nếu trường hợp muốn dùng xạ đen cần phải có sự tham khảo ý kiến và được sự đồng ý của các bác sĩ.
- Không sử dụng chung xạ đen với các thức uống có cồn, các loại thực phẩm như cà pháo, đậu xanh, măng chua, rau muống,… vì có thể làm giảm tác dụng.
- Nếu bạn đang dùng thuốc Tây y, NÊN uống thuốc Tây và các bài thuốc từ cây xạ đen cách nhau ít nhất 30 phút để tránh gây ra sự tương tác thuốc hoặc các hiệu quả không mong muốn..
Trên đây Lami Farm đã chia sẻ với quý bạn đọc các thông tin cần biết về cây xạ đen. Đây là một loài thực vật quý có tác dụng rất lớn trong việc điều trị nhiều loại bệnh khác nhau. Tuy nhiên trong quá trình sử dụng cần phải có sự cho phép hoặc được sự hướng dẫn của bác sĩ có chuyên môn.
Có thể bạn quan tâm: Cây xạ đen gây vô sinh không? Có ảnh hưởng tinh trùng không?